Eksperymenty i badania na zwierzętach. EGOIZM, KOSZT POSTĘPU CZY PRZEJAW OKRUCIEŃSTWA
Pod redakcją
prof. dr hab. n. med. Elżbiety Krajewskiej-Kułak
dr. n. o zdr. Andrzeja Guzowskiego
dr. hab. Jacka Breczko
dr n. społ. Pauliny Marii Wiśniewskiej
dr. n. hum. Sebastiana Surendry
Recenzja naukowa
prof. zw. dr hab. n. prawnych Jacek Sobczak
dr hab. n. o zdr. Katarzyna Van Damme-Ostapowicz
10% wszystkich zysków ze sprzedaży zostanie przekazane na cele statutowe
Stowarzyszenia Pro Salute sprawującego na co dzień opiekę nad dziećmi
z dystrofią mięśniową Duchenne’a (DMD).
SPIS TREŚCI
Wstęp……………………………………………………………………………………………………………………… 9
CZŁOWIEK I ZWIERZĘTA – UJĘCIE HISTORYCZNE I KULTUROWE
Elżbieta Krajewska-Kułak, Cecylia Łukaszuk, Andrzej Guzowski, Joanna Fiłon
Relacje człowiek – zwierzęta dawniej i dziś……………………………………………………………. 13
Wiktoria Ciok, Andrzej Guzowski
Postrzeganie zwierząt przez religie w początkach religijności człowieka
oraz w chrześcijaństwie, judaizmie, islamie i hinduizmie……………………………………….. 45
Wiktoria Ciok, Andrzej Guzowski, Elżbieta Krajewska-Kułak
Postrzeganie zwierząt przez pryzmat przesądu w świetle historii filozofii,
religii i kultury…………………………………………………………………………………………………………. 53
Larys Lubowicki
Eksperymenty na zwierzętach w sztuce współczesnej…………………………………………… 63
Agnieszka Kułak-Bejda, Grzegorz Bejda
Wpływ zwierząt na funkcjonowanie bio-psycho-społeczne człowieka………………….. 77
Jerzy T. Marcinkowski, Zofia Konopielko, Paulina Rosińska, Aneta Klimberg
Czy zwierzęta mają duszę – odwieczne rozważania……………………………………………….. 101
Grzegorz Bejda, Agnieszka Kułak-Bejda
Formy zachowania ludzi wobec zwierząt na przykładzie gier komputerowych ……… 125
EKSPERYMENT NA ZWIERZĘTACH W NAUCE
Cecylia R. Łukaszuk
Eksperymenty na zwierzętach dawniej…………………………………………………………………… 139
Joanna Fiłon
Znaczenie eksperymentu w naukach medycznych. Wybrane problemy………………….. 155
Karol Zygo, Włodzimierz Piątkowski
Rola eksperymentu w naukach społecznych………………………………………………………….. 173
Paulina A. Szafrańska
Kogo wysłać na Marsa: niedźwiedzia czy mysz? Czyli po co nam badania
podstawowe?………………………………………………………………………………………………………….. 189
Magda Orzechowska, Mateusz Cybulski
Pozytywne i negatywne aspekty przeprowadzania doświadczeń na zwierzętach…… 197
Małgorzata Knaś, Marek Niczyporuk
Zwierzęta w testach preparatów kosmetycznych…………………………………………………… 209
Elżbieta Krajewska-Kułak, Wojciech Kułak, Cecylia Regina Łukaszuk, Jolanta Kraśnicka,
Joanna Fiłon, Andrzej Guzowski, Mateusz Cybulski
Szczepionka na koronawirusa SARS-CoV-2 w aspekcie eksperymentów
na zwierzętach……………………………………………………………………………………………………….. 215
Wojciech Kułak, Elżbieta Krajewska-Kułak, Cecylia Łukaszuk, Joanna Fiłon,
Andrzej Guzowski, Hanna Rolka, Katarzyna Rosłan
Bezsensowne eksperymenty na zwierzętach – wybrane przykłady………………………… 223
Wojciech Kułak, Hanna Rolka, Mateusz Cybulski, Magda Orzechowska,
Elżbieta Krajewska-Kułak, Katarzyna Rosłan
Czy zwierzęta są niezbędne do badań naukowych? ……………………………………………….. 233
Renata Bociarska, Elżbieta Krajewska-Kułak, Agnieszka Serafin, Alicja Diak,
Andrzej Guzowski
Opinie Polaków na temat traktowania zwierząt, w tym prowadzenia
eksperymentów na nich …………………………………………………………………………………………. 243
ETYCZNE I PRAWNE ASPEKTY EKSPERYMENTÓW NA ZWIERZĘTACH
Agnieszka Żok, Katarzyna Głodowska, Ewa Baum
Eksperymenty na zwierzętach jako konflikt moralny. Czy możliwe jest
pogodzenie prawa do zdrowia człowieka i dobrostanu innych zwierząt?……………….. 257
Jacek Breczko
Zasadność terminu „eutanazja” w przypadku uśmiercania zwierząt
w wyniku eksperymentu oraz pewien postulat dotyczący „dobrego życia”…………….. 265
Katarzyna Głodowska, Agnieszka Żok, Ewa Baum
Komisje etyczne do spraw Doświadczeń na Zwierzętach – zadania, zasady
i działania ………………………………………………………………………………………………………………. 273
Paulina Aniśko, Magda Popławska
Wybrane fakty z rozwoju ruchu na rzecz praw zwierząt…………………………………………. 281
Agnieszka Wal, Emilia Sarnacka, Iwona Wrześniewska-Wal
Ustawodawstwo polskie i Unii Europejskiej wobec wykorzystywania zwierząt
do celów naukowych……………………………………………………………………………………………….. 291
Izabela Zofia Prokop, Ilona Ościłowska, Karolina Borkowska, Piotr Worona, Edyta Rysiak
Życie za życie – ekonomika eksperymentu na modelu zwierzęcym………………………… 313
Izabela Zofia Prokop, Ilona Ościłowska, Anna Grajewska, Renata Zaręba, Edyta Rysiak
Marża cierpienia……………………………………………………………………………………………………… 321
Renata Zaręba, Edyta Rysiak, Piotr Worona, Ilona Ościłowska
Eksperyment medyczny w świetle art. 27 Kodeksu karnego…………………………………… 331
Elżbieta Krajewska-Kułak, Hanna Rolka, Wojciech Kułak, Katarzyna Rosłan
Organizacje działające na rzecz ochrony zwierząt…………………………………………………. 341
Elżbieta Krajewska-Kułak, Hanna Rolka, Wojciech Kułak, Katarzyna Rosłan
Kampanie społeczne na rzecz ochrony praw zwierząt ………………………………………….. 359
Wykaz autorów……………………………………………………………………………………………………….. 377
WSTĘP
Badania na zwierzętach wykonywane były już w starożytności, umożliwiając
poznanie anatomii i fizjologii oraz opracowanie skutecznych metod leczenia chorób.
Interesowali się nimi Arystoteles, Erasistratos z Keos i Galen, którego nawet
ochrzczono mianem ojca badań nad zwierzętami. Niestety, zwierzęta używane
do eksperymentów traktowano przedmiotowo i często nikt nie przejmował się
zadawanym im bólem. Pod koniec XVIII i na początku XIX w. coraz częściej były
testowane na zwierzęcych organizmach nowe leki i nowe teorie medyczne. Szacuje
się, że w XX stuleciu, kiedy to doszło do dynamicznego rozwoju przemysłu
farmaceutycznego i kosmetycznego, ponad milion zwierząt padł ofiarami testów
różnych nowoodkrytych substancji. W okresie II wojny światowej zwierzęta wykorzystano
także w celach wojskowych (np. psy obkładano bombami z nietypowym
zapalnikiem, licząc, że wczołgają się pod czołg wroga, gołębie wykorzystywano
do lokalizowania terenów skażonymi trującymi substancjami, świnie i naczelne
wykorzystywano w celu sprawdzenia działania nowych substancji bojowych lub
materiałów wybuchowych). Dopiero w roku 1959 dwóch brytyjskich zoologów –
William Russell i Rex Burch – ogłosiło zasadę 3R: Replacement (zastąpienie), Reduction
(ograniczenie) i Refinement (udoskonalenie), która ogranicza cierpienie
i same testy na zwierzętach, ale nadal ich nie zakazuje. W Polsce i innych krajach
Unii Europejskiej obowiązuje całkowity zakaz testowania kosmetyków na zwierzętach.
Nadal można jednak prowadzić testy, których celem jest poprawa hodowli,
zapobieganie chorobom u zwierząt/roślin oraz ochrona środowiska naturalnego.
Niestety, w innych częściach świata w dalszym ciągu firmy farmaceutyczne,
prowadzące sprzedaż na skalę światową, wykonują testy swoich kosmetyków na
zwierzętach, tyle tylko, że w ośrodkach pozaeuropejskich.
Czy mamy prawo wykorzystywać zwierzęta w eksperymentach? Czy w jakiejkolwiek
ustawie są wzmianki o tym, że takie badanie jest wymagane, aby
produkt mógł wejść do obiegu na rynek (chyba że to lek lub chemikalia)? Czy
są sprecyzowane metody, jakimi dany środek ma zostać przebadany, aby mógł
się znaleźć w sprzedaży? Co tak naprawdę daje ludzkości jakikolwiek test na
zwierzęciu? Jaka jest świadomość społeczna na temat tego, co się robi ze zwierzętami
– nie tylko w laboratoriach, ale też np. w hodowlach i rzeźniach? Czy
zwierzęta mają duszę i samoświadomość? Jakie relacje łączyły i łączą ludzi ze
zwierzętami? Czy zwierzęta mają jakieś prawa? Czy ktoś o te prawa walczy?
Jako redaktorzy książki mamy nadzieję, że na te i inne pytania znajdziesz
odpowiedź w naszej publikacji, bowiem, jak już twierdził Konfucjusz, „Człowiek,
który zadaje pytanie, jest głupcem przez minutę. Człowiek, który nie zadaje pytań,
jest głupcem przez całe życie”.
Zaproponowana przez autorów formuła konstrukcji merytorycznej rozdziałów
opiera się na naszych wcześniejszych publikacjach i doświadczeniach wydawniczych.
Każdy rozdział może stanowić odrębną całość, zakończoną podsumowaniem
i wnioskami, a kolejne oraz poprzedzające teksty stanowią osnowę myślową
i szkielet konstrukcyjny całości. Naszym celem było przedstawienie jak najnowszej
wiedzy naukowej z zakresu szeroko rozumianej problematyki eksperymentów czy
badań podejmowanych na zwierzętach i podsumowanie dotychczasowej wiedzy na
podjęty temat, określony tytułem – w centrum naszych zainteresowań znalazł się
bowiem problem związany ze stosunkiem człowieka wobec zwierząt. Przenikanie
się dyscyplin naukowych, medycznych, biologicznych, społecznych, filozoficznych
czy prawnych pozwoliło na szerokie ujęcie zagadnienia. Kwerenda biblioteczna,
jakościowa analiza źródeł, literatury oraz pomocniczo metoda statystyczna, a także
korzystanie z własnych przeżyć i doświadczeń naukowych zgromadzonych w trakcie
pracy badawczej (w przypadku niektórych autorów także w oparciu o testowanie
zwierząt) umożliwiły ukazanie tego trudnego etycznie zagadnienia z różnych
perspektyw. Zastosowana metodologia sytuuje się bowiem na styku nauk społecznych
oraz medycznych. Podział na rozdziały podporządkowane poszczególnym
dyscyplinom naukowym ma pomóc Czytelnikowi łatwiej znaleźć tekst z danej
tematyki, która najbardziej go interesuje.
Chcielibyśmy także podziękować wszystkim autorom oraz Wydawnictwu
Silva Rerum za pracę non profit przy powstawaniu tej pozycji, a dodatkowo za
to, że 10% wszystkich zysków ze sprzedaży zostanie przekazane na cele statutowe
Stowarzyszenia Pro Salute sprawującego na co dzień opiekę nad dziećmi
z dystrofią mięśniową Duchenne’a (DMD). Zachęcamy więc gorąco do zakupu
i lektury książki – kupując ją, nie tylko stajesz się jej posiadaczem, ale również
wspierasz terapię i rehabilitację dzieci z DMD.
Prof. dr hab. Elżbieta Krajewska-Kułak
Dr n. o zdr. Andrzej Guzowski
Dr hab. Jacek Breczko
Dr n. społ. Paulina Maria Wiśniewska
Dr n. hum. Sebastian Surendra
