Okruchy PRL-u. Perspektywa indywidualna /praca zbiorowa/

Wprowadzenie

Wprowadzenie

„PRL wiecznie żywy” – mówią członkowie polskiego społeczeństwa sarkastycznie komentujący w przestrzeni publicznej, jak i prywatnej określone zdarzenia, których doświadczają na początku trzeciej dekady XXI w. „A w PRL-u to było…” – te słowa, z pozytywnymi albo negatywnymi konotacjami, w zależności od kontekstu wypowiedzi i zespołu przekonań jednostki, także nierzadko padają w rozmowach Polaków.

Choć od końca PRL-u minęło ponad trzydzieści lat (co oznacza, że tyle właśnie roczników urodziło się w nowym już systemie społeczno-politycznym, a do tego trzeba dodać osoby urodzone wprawdzie w tamtym okresie, ale niepamiętające go albo mające zaledwie mgliste wspomnienia), to obrazy ówczesnej rzeczywistości wydają się wciąż dobrze znane znacznej większości Polaków. Wiele PRL-owskich filmów i seriali ma dziś status kultowych (a cytaty z nich weszły do powszechnego języka). Organizowane są rozmaite wydarzenia kulturalne ukazujące minioną epokę w najróżniejszych kontekstach. W wielu domach rodzice czy dziadkowie opowiadają młodszym pokoleniom historie z „tamtych lat”.

Czy o PRL-u wiemy zatem już wszystko? Absolutnie nie! Do dziś zarówno w dyskursie naukowym (prowadzonym np. przez historyków), jak i w dyskusjach w gronie rodziny czy przyjaciół toczą się zażarte spory, a to samo wydarzenie bywa oceniane lub interpretowane na różne sposoby.

PRL wywarł duży wpływ na polską historię i kulturę, jak i na codzienne życie ludzi żyjących w tym okresie. W niniejszej książce skupiamy się na perspektywie indywidualnej, ale nie możemy abstrahować od makroskali. „Wielkie historie” wpływają bowiem na jednostki – i odwrotnie. Przedstawiamy zarówno „okruchy”, jak i „okruszki” (nawiązując do tytułu Wstępu napisanego przez prof. Łuszczykiewicza) pamięci o PRL-u. Wyrazem naszego przekonania, że „małe narracje” przenikają się z „wielkimi opowieściami”, jest kolejność prezentowanych Czytelnikowi tekstów.

Najpierw oddajemy głos Recenzentowi i Autorowi Wstępu, którzy nie tylko zapraszają do lektury książki, ale także dzielą się swoimi wspomnieniami z PRL-u.

Kolejny tekst przedstawia ujęcie makro – kontekst historyczny omawianej epoki.

W następnych rozdziałach Autorki wspominają różne wydarzenia z ich życia w PRL-u. Przestawiamy je zgodnie z etapami rozwoju człowieka – czyli najpierw historie dotyczące dziecka, potem nastolatka, studenta. Szkolne i pozaszkolne przygody, I Komunia, wyjazdy wakacyjne, studniówka, lata studiów, sportowe pasje – jakże wiele osób z przyjemnością wraca myślami do takich wspomnień.

W dalszej części książki prezentujemy „mikroautobiografie” Autorów, którzy opisują kilka etapów swojego życia w PRL-u.

Mamy nadzieję, że Czytelnika nie tylko poruszą te wspomnienia (i epizodyczne, i całościowe), ale i być może sam sięgnie pamięcią do podobnych zdarzeń, których doświadczył w tamtej epoce.

Książkę wieńczą dwa teksty literaturoznawcze. W literaturze można się sobie przyjrzeć jak w zwierciadle, pamiętając jednocześnie, że może być ono „krzywe”.

Podróż po PRL-u w niniejszej książce zaczyna się zatem od wielkiego portu „Historia”, następnie jest kontynuowana przez małe i duże archipelagi wysp nazywanych „Życiem codziennym”, a kończy się na innym dużym porcie – „Literaturze”. Czytelnik może ją jednak odbyć na wiele sposobów, według swojego uznania.

Hermann Hesse uważał, że „prawdę się przeżywa, a nie wykłada”. Żywimy nadzieję, że zaproponowana formuła „przeżywania prawdy” okaże się dla Czytelnika interesująca.

Redaktorzy naukowi

dr Małgorzata Zdrowicka-Wawrzyniak

dr Paulina M. Wiśniewska

dr Sebastian Surendra