M. Matusiak: Podstawy decyzji finansowych w przedsiębiorstwie /e-book/

Recenzent:
dr hab. prof. nadzw. UEP Sławomir Zwierzchlewski
dr prof. WSHiU w Poznaniu Jacek Dubisz

Redaktor prowadzący – Paulina Wiśniewska
Korekta – Sebastian Surendra
Projekt okładki – Studio Graficzne SILVA RERUM
Blue Planet Studio (stock.adobe.com/pl)
Skład komputerowy – Zbigniew Dziemianko

Spis treści

Spis treści …………………………………………….…………..……………….…..…. 5
Wprowadzenie …………………………………………………………….…….. 9
Rozdział 1. Czym jest zarządzanie finansami przedsiębiorstwa? ……… 11
1.1. Wprowadzenie …………………………………………………………………….. 11
1.2. Wolne przepływy pieniężne przedsiębiorstwa ………………………….. 13
1.3. Aktywa i pasywa w spółce akcyjnej ………………………………………… 18
1.3.1. Bilans – aktywa ………………………………………………………. 19
1.3.1.1. Aktywa trwałe ……………………………………………………… 19
1.3.1.2. Aktywa obrotowe ………………………….………………………. 20
1.3.2. Bilans – pasywa ……………………………………………………… 21
1.3.2.1. Kapitał własny ……………………………………………….…….. 23
1.3.2.2. Zobowiązania długoterminowe – kredyty długoterminowe …… 26
1.3.2.3. Zobowiązania długoterminowe – pożyczki obligacyjne ……….. 33
1.3.2.4. Zobowiązania krótkoterminowe …………………………………. 36
1.4. Problem płynności i generowania nadwyżki finansowej (strumieni
pieniężnych) ……………………………………………………………..
37
1.5. Podstawowe relacje aktywów i pasywów …………………………… 41
Rozdział 2. Wartość pieniądza w czasie ………………………………………….. 47
2.1. Wprowadzenie ………………………………………….….…………… 47
2.2. Wartość w czasie pojedynczych płatności – kapitalizacja ……..…. 48
2.2.1. Związek pomiędzy wartością przyszłą, stopą procentową
i liczbą okresów kapitalizacji ………….……………………………..
54
2.2.2. Zadania – wartość przyszła pojedynczych płatności …………….. 55
2.3. Wartość w czasie pojedynczych płatności – dyskontowanie ……… 60
2.3.1. Związek pomiędzy wartością obecną, stopą dyskontową i liczbą
okresów dyskonta …………………………………..……………….
62
2.3.2. Zadania – wartość obecna pojedynczych płatności …………….. 63
2.4. Renty …………………………………….……………………….…….. 69
2.4.1. Wartość przyszła renty zwykłej …………………………………….. 70
2.4.2. Wartość przyszła renty należnej ………………..…………………. 72
2.4.3. Wartość obecna renty zwykłej ……………………………………… 74
2.4.4. Wartość obecna renty należnej ……………………………………. 76
2.4.5. Renta wieczysta …………………………………………………….. 77
2.4.6. Zadania – wartość przyszła i wartość obecna renty ………….…. 80
2.5. Stopa procentowa nominalna i efektywna ……………………….…. 84
2.5.1. Zadania – stopa nominalna i efektywna ………………………….. 87
Rozdział 3. Wycena akcji i obligacji ……………………………….………… 91
3.1. Wprowadzenie ……………………………………………..………….. 91
3.2. Wycena akcji …………………………………………………………… 92
3.3. Źródła informacji inwestorów …………………………………………. 99
3.4. Wycena obligacji o stałym kuponie odsetkowym …………….…….. 100
3.5. Stopa dochodu do terminu zapadalności (YTM) …………………… 107
6
3.6. Wycena obligacji zerokuponowych …………………………………… 111
3.7. Zadania – wycena akcji i obligacji ……………………………………. 114
Rozdział 4. Koszt pozyskania kapitału …………………………………..…. 127
4.1. Wprowadzenie ………………………..………………………….…….. 127
4.2. Koszt kapitału własnego …………….…………………..……….…… 130
4.2.1. Koszt kapitału własnego pochodzącego z emisji akcji uprzywilejowanych
…………………………………………………..………….
130
4.2.2. Koszt kapitału własnego pochodzącego z emisji akcji zwykłych
………………………………………………………………………….
132
4.3. Problem uwzględniania kosztów emisji kapitału własnego …….…. 136
4.4. Koszt kapitału obcego …………………………..…………………….. 137
4.4.1. Koszt kredytu długoterminowego ……………………………..…… 137
4.4.2. Koszt obligacji ……………………………………………….………. 142
4.5. Średni ważony koszt kapitału ………………………………………… 147
4.6. Wycena wartości przedsiębiorstwa metodą zdyskontowanych
wolnych przepływów pieniężnych (DCF) …….…………………..….
152
4.7. Zadania – koszt kapitału ………………………………..…………….. 155
Rozdział 5. Progi i dźwignie w przedsiębiorstwie …..…………………… 167
5.1. Wprowadzenie …………………………………………..……..….…… 167
5.2. Próg rentowności …………………………………………..……….….. 167
5.3. Wyznaczanie ilościowego i wartościowego progu rentowności .…. 172
5.4. Wyznaczanie marży bezpieczeństwa ………………….……………. 173
5.5. Badanie skutków wzrostu i spadku ceny …………..…………..……. 175
5.6. Badanie skutków wzrostu i spadku jednostkowych kosztów
zmiennych i kosztów stałych ……………………..……………………
177
5.7. Próg rentowności a planowany zysk ………..……………………….. 182
5.8. Ryzyko działalności gospodarczej – dźwignia operacyjna, stopień
dźwigni ……………………………..…………………..…………….…
183
5.9. Ryzyko finansowe – dźwignia finansowa, stopień dźwigni ………… 190
5.10. Zysk operacyjny wyznaczający punkt obojętności finansowania .. 198
5.11. Dźwignia łączna ………………………………………………..….…. 203
5.12. Granice zadłużenia ………………………………………………..… 205
5.13. Zadania – próg rentowności, dźwignia operacyjna, finansowa
i łączna ..…………………………………..…………………………..
208
Rozdział 6. Decyzje wyboru projektów inwestycyjnych ………..………. 223
6.1. Wprowadzenie ………………………………………………………….. 223
6.2. Proste metody oceny projektów inwestycyjnych …………………… 223
6.3. Okresy zwrotu ………………………………………………………….. 226
6.3.1. Prosty okres zwrotu …………………………………………………. 226
6.3.2. Zdyskontowany okres zwrotu ………………………………………. 229
6.4. Metody dyskontowe ……………………………………………………. 232
6.4.1. Metoda wartości zaktualizowanej netto (Net Present Value –
NPV) …………………..……………………………………………….
233
6.4.2. Problem reinwestycji przepływów pieniężnych …………………… 239
6.4.3. Wartość rezydualna projektu ……………………………………….. 242
6.4.4. Zmodyfikowana wartość zaktualizowana netto (Modified Net
Present Value – MNPV) ……………………………………………..
245
6.4.5. Współczynnik wartości zaktualizowanej netto (Net Present
Value Ratio – NPVR) ……………………………………..………….
248
6.4.6. Wewnętrzna stopa zwrotu (Internal Rate of Return – IRR) ..…… 249
6.4.7. Zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu (Modified Internal
Rate of Return – MIRR) …………..……..…………………………..
254
6.4.8. Zadania – metody wyboru projektów inwestycyjnych 262
Rozdział 7. Instrumenty zabezpieczenia kursu walut ……………………….. 277
7.1. Wprowadzenie ………………………..………………………….…….. 277
7.2. Kontrakt forward – importer ……………….………………………….. 278
7.2.1. Kontrakt rzeczywisty …………………………..…………………….. 281
7.2.2. Kontrakt nierzeczywisty – rozliczenie finansowe…………….…… 284
7.3. Kontrakt forward – eksporter ………..………………………………… 285
7.3.1. Kontrakt rzeczywisty ………………………………………………… 287
7.3.2. Kontrakt nierzeczywisty – rozliczenie finansowe …..……..……… 290
7.4. Opcje – zamiast wprowadzenia krótka historii pewnej spekulacji … 292
7.4.1. Opcje współcześnie …………………………….…………….……… 293
7.4.2. Opcja call ………………………..……………………………….…… 294
7.4.2.1. Opcja call rzeczywista – importer ……………………….………. 295
7.4.2.2. Opcja call rzeczywista – wystawca bank ….……………………. 299
7.4.2.3. Opcja call nierzeczywista – rozliczenie finansowe ……………. 303
7.5. Opcja put ……………………………..……………………………..….. 305
7.5.1. Opcja put rzeczywista – eksporter…………..…………………..… 305
7.5.2. Opcja put rzeczywista – wystawca bank ………………………….. 309
7.5.3. Opcja put nierzeczywista – rozliczenie finansowe ………….……. 312
7.6. Zadania – kontrakty forward i opcje ……………..…………………… 315
Rozdział 8. Podstawy analizy wskaźnikowej …………………….…….…. 327
8.1. Wprowadzenie …………………………………….…………………… 327
8.2. Analiza płynności ………………………………………………………. 328
8.2.1. Wskaźnik płynności bieżącej (current ratio) .……….…………….. 329
8.2.2. Wskaźnik płynności szybki (WPS) …………………………..….…. 330
8.2.3. Wskaźnik środków pieniężnych ……………………………………. 331
8.2.4. Wskaźnik natychmiastowej płynności finansowej (WNP) ..……… 331
8.2.5. Wskaźnik kapitału obrotowego …………………………………….. 332
8.2.6. Wskaźnik poziomu kapitału obrotowego ………………………….. 333
8.2.7. Cykl kapitału obrotowego (CKO) …………………………………… 334
8.2.8. Cykl konwersji gotówki (CKG) ……………………..……………….. 334
8
8.3. Analiza rentowności sprzedaży ………………………………………. 335
8.3.1. Wskaźnik marży brutto ……………………………………… 335
8.3.2. Wskaźnik rentowności podstawowej działalności operacyjnej
( ……………………………………….…………………………
336
8.3.3. Wskaźnik całkowitej rentowności operacyjnej ( ……………. 336
8.3.4. Wskaźnik rentowności brutto ( ………………………………… 336
8.3.5. Wskaźnik rentowności netto ( …………………………………. 337
8.4. Alternatywne ujęcie rentowności sprzedaży ……………..……….… 337
8.4.1. Wskaźnik całkowitej rentowności operacyjnej sprzedaży
……………………………………………………………….
338
8.4.2. Wskaźnik rentowności brutto ( ………………………………… 338
8.4.3. Wskaźnik rentowności sprzedaży netto ………………..….. 339
8.4.4. Wskaźnik gotówkowej rentowności sprzedaży (WGRS) ………… 339
8.5. Analiza rentowności kapitału …………………………………………. 339
8.5.1. Wskaźnik rentowności netto aktywów (ROA) …………………….. 340
8.5.2. Wskaźnik rentowności netto kapitału własnego (ROE) ………….. 340
8.6. Wskaźniki długu i obsługi długu ………………………………………. 340
8.6.1. Wskaźnik ogólnego zadłużenia (WOZ) …………………….……… 341
8.6.2. Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego (WZKW) ……………….. 341
8.6.3. Mnożnik kapitału własnego (MKW) ………………………………… 342
8.6.4. Wskaźnik zadłużenia długoterminowego (WZD) ………………… 342
8.6.5. Wskaźnik długu odsetkowego (WDO) …………………………….. 343
8.6.6. Wskaźnik pokrycia obsługi długu ……………………………..…… 343
8.6.7. Wskaźnik zdolności obsługi rat i odsetek z zysku operacyjnego 344
8.6.8. Wskaźnik obsługi długu przepływami pieniężnymi (WODPP) ….. 345
8.6.9. Wskaźnik pokrycia aktywami operacyjnymi ………………………. 345
8.7. Wskaźniki sprawności działania ……………………………………… 346
8.7.1. Cykl zapasów (CZ) i rotacja zapasów (RZ) ……………..…….….. 346
8.7.2. Cykl należności (CN) i rotacja należności (RN) ………………….. 347
8.7.3. Cykl zobowiązań (CZob) i rotacja zobowiązań (RZob) …..….….. 348
8.7.4. Cykl konwersji gotówki (CKG) – jeszcze raz …………..……….… 348
8.7.5. Wskaźnik rotacji aktywów (WRA) ………………………………….. 349
8.8. Model Du Pont Corporation …………………………..…………….… 349
Wykaz tabel ………………………………………………………………….. 353
Wykaz rysunków ………………………………………..…………………… 354
Wykaz schematów ………………………………………………………….. 356
Wykaz wykresów ……………………………………………………………. 356

Wprowadzenie

Powszechnie akceptowane jest przekonanie, że finanse to gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych podporządkowane realizacji określonego celu.

Dlatego wyróżnia się finanse państwa, instytucji pozarządowych, finanse gospodarstw domowych czy finanse przedsiębiorstw. Każdy z tych podmiotów gospodarczych określa swój cel działania, któremu przyporządkowuje gromadzenie i wydatkowanie środków.

W przypadku przedsiębiorstw sektora prywatnego celem tym jest maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa rozumiana jako maksymalizacja jego wartości rynkowej. Wycena wartości przedsiębiorstwa dokonuje się niejako automatycznie na rynku finansowym poprzez wycenę jego kapitału. Osiągnięcie tego celu jest równoznaczne z generowaniem przez przedsiębiorstwo jak najwyższych strumieni pieniężnych ponad koszty eksploatacyjne oraz wydatki inwestycyjne. Im wyższe są oczekiwane wolne przepływy pieniężne przedsiębiorstwa, tym wyższa jest wycena jego wartości. Realizując ten cel, menedżerowie zmierzają do pozyskania jak najtańszych źródeł finansowania i wykorzystania ich do sfinansowania najbardziej produktywnych projektów inwestycyjnych umożliwiających kreowanie jak najwyższych wolnych przepływów pieniężnych. W istocie rzeczy zarządzanie finansami przedsiębiorstwa sprowadza się do takiego kształtowania aktywów i pasywów, dzięki któremu – w długim okresie – nadwyżka przepływów finansowych pozostająca do dyspozycji właścicieli będzie jak najwyższa. Problematyce określającej istotę i zakres zarządzania finansami przedsiębiorstwa poświęcony jest rozdział 1.

Strumienie pieniężne generowane przez przedsiębiorstwo – w szczególności w dłuższym czasie – nie mogą być dla celów zarządzania finansami analizowane w wielkościach nominalnych. Ta sama nominalna kwota pieniędzy otrzymana lub wydatkowana w dwóch różnych momentach czasowych nie jest tą samą wartością dla finansisty. Powinien on dysponować instrumentami umożliwiającymi nie tylko prognozy kształtowania się strumieni pieniężnych w przyszłości, ale także dającymi możliwość porównania wartości z różnych momentów czasowych. Problematyka wartości pieniądza w czasie zaprezentowana w rozdziale 2 dostarcza narzędzi umożliwiających wycenę strumieni pieniężnych, które wykorzystywane są przy podejmowaniu decyzji zarządczych.

Rozdział 3 poświęcony jest „zrekonstruowaniu” filozofii podejmowania decyzji przez inwestorów na rynku kapitałowym. Zaprezentowano w nim sposób, w jaki inwestorzy wyceniają akcje i obligacje będące przedmiotem ich zainteresowania, przyjmując założenie, że o wartości instrumentów finansowych decydują generowane przez nie oczekiwane strumienie pieniężne. W istocie rzeczy zaprezentowany został rynkowy mechanizm wyceny wartości rynkowej przedsiębiorstwa.

Rozważania dotyczące kosztów pozyskania kapitału oraz proporcji finansowania kapitałem własnym i długiem stanowią przedmiot rozdziału 4 i 5. Gromadząc kapitał dla sfinansowania aktywów, menedżerowie muszą zdawać sobie sprawę z wysokości kosztu jego pozyskania. Różne źródła oferują różną „cenę” kapitału. Tworząc mix kapitałowy, menedżerowie powinni zmierzać do tego, by w długim okresie koszt pozyskania kapitału był jak najniższy.

Koszt kapitału, będący rezultatem kosztu kapitału własnego i kapitału obcego (długu), stanowi o wysokości stopy dyskontowej, na podstawie której – obok wielkości strumieni pieniężnych generowanych przez projekt inwestycyjny – dokonywany jest wybór projektów inwestycyjnych. Im niższa stopa dyskontowa, im niższy koszt pozyskania kapitału, tym taniej przedsiębiorstwo realizuje projekty inwestycyjne.

Problematyka metod wyboru projektów inwestycyjnych maksymalizujących wolne przepływy pieniężne generowane przez projekty jest przedmiotem rozdziału 6.

Z punktu widzenia stabilności strumieni przychodów importerów i eksporterów, stanowiących pierwszą pozycję w określaniu wolnych przepływów pieniężnych, interesujące mogą być rozważania dotyczące instrumentów finansowych umożliwiających ograniczenie ryzyka kursów walutowych zawarte w rozdziale 7. Ważnymi instrumentami zabezpieczającymi stabilność kursów są kontrakty forward i opcje jako instrumenty o charakterze podstawowym szeroko wykorzystywane w praktyce gospodarczej.

Ostatnią częścią pracy jest rozdział 8, w którym zaprezentowano podstawy analizy wskaźnikowej służącej diagnozie bieżącego stanu finansowego przedsiębiorstwa.

Większość rozdziałów, poza przykładami rozwiązanymi w tekście podstawowym, zawiera także zadania, które tworzą niejako część praktycznych ćwiczeń w zakresie omawianych problemów. Przyjęto przy tym regułę, by zadania o numerach nieparzystych miały również swoje rozwiązania. Natomiast zadania o numerach parzystych, identyczne co do istoty z nieparzystymi, rozwiążą samodzielnie czytelnicy.

Zwyczaj nakazuje, by autor określił adresata rozważań zawartych w książce. A więc niniejszą książkę adresuję do wszystkich tych z Państwa, którzy zechcą ją przestudiować. Autor starał się w niej przekazać praktyczne podstawy decyzji finansowych w przedsiębiorstwie, bazujące na własnym wieloletnim doświadczeniu jako zarządzającego finansami w praktyce. Dotyczą one problematyki, z którą najczęściej spotkać się mogą ci z Państwa, którzy próbują swoich sił w zarządzaniu finansami.

„Last but not least”, chciałbym podziękować Panu Zbigniewowi Dziemiance za inspirację, wsparcie i zaangażowanie w nadanie ostatecznego kształtu tej pracy.

Autor

e-Księgarnia Wydawnictwa Naukowego SILVA RERUM

M. Matusiak: Podstawy decyzji finansowych w przedsiębiorstwie /e-book/

Meet The Author

Matusiak Maciej

Spis treści

Wprowadzenie

P. M. Wiśniewska: Wizerunek kobiety w mediach

Niepełnowidzialni/ Reprezentacje niepełnosprawności w filmach, serialach i programach telewizyjnych dla dzieci i młodzieży

Etyka i ekologia

Etyka i ekologia

M. Woch: Dobrowolny ZUS dla przedsiębiorców w Polsce z punktu widzenia filozoficznoprawnego

J. Plak: Emerytalne systemy ubezpieczeniowe we Włoszech i w Polsce – studium porównawcze

e-Księgarnia Wydawnictwa Naukowego SILVA RERUM

M. Matusiak: Podstawy decyzji finansowych w przedsiębiorstwie /e-book/

Meet The Author

Matusiak Maciej

Spis treści

Wprowadzenie

Produkty powiązane

P. M. Wiśniewska: Wizerunek kobiety w mediach

Niepełnowidzialni/ Reprezentacje niepełnosprawności w filmach, serialach i programach telewizyjnych dla dzieci i młodzieży

Etyka i ekologia

Etyka i ekologia

M. Woch: Dobrowolny ZUS dla przedsiębiorców w Polsce z punktu widzenia filozoficznoprawnego

J. Plak: Emerytalne systemy ubezpieczeniowe we Włoszech i w Polsce – studium porównawcze