Bezpieczeństwo państw Europy Środkowej i Wschodniej. Kwestie społeczne, ekonomiczne, polityczne i militarne

Wstęp

Wstęp
Współcześnie problematyka bezpieczeństwa podejmowana i opisywana jest według wielu kryteriów. Bezpieczeństwo dzielimy i rozpatrujemy według kryterium podmiotowego, przedmiotowego, przestrzennego, czasu, sposobu organizowania, znaczenia, składników oraz obszaru organizacji.
W literaturze przedmiotu najczęściej stosuje się podział bezpieczeństwa na podmiotowe i przedmiotowe. Zbiór bezpieczeństwa podmiotowego i bezpieczeństwa przedmiotowego ulega przeobrażeniom i ewoluuje w wyniku współczesnych wyzwań i zagrożeń światowego bezpieczeństwa.
Koniec zimnej wojny stał się źródłem płynnego przejścia od warunków świata dwubiegunowego do świata wielobiegunowego. Multilateralizm, który zdominował stosunki międzynarodowe w XXI w., stał się przyczynkiem dla analiz szans, wyzwań i zagrożeń dla bezpieczeństwa na poziomie regionalnym i lokalnym, dotychczas marginalizowanych poprzez dychotomię bezpieczeństwa międzynarodowego i bezpieczeństwa narodowego. Dostrzeżenie wagi bezpieczeństwa na poziomie regionalnym i lokalnym zostało mocno podkreślone w niniejszej monografii.
Wielobiegunowość stosunków międzynarodowych, procesy globalizacyjne, rozwój nowoczesnych technologii i era społeczeństwa informacji doprowadziły do przeobrażeń bezpieczeństwa również w ujęciu przedmiotowym. Dynamika otaczającego świata sprawia, że wskazywanych jest coraz więcej przedmiotowych sektorów bezpieczeństwa, które wymagają opisu i wyjaśnienia.
Walerij Gierasimow w swojej doktrynie opisuje nową formę wojen, które oparte są na pozamilitarnych ogniwach. Rosnące znaczenie bezpieczeństwa informacyjnego, bezpieczeństwa cyberprzestrzeni, bezpieczeństwa społecznego, które wpływają bezpośrednio lub pośrednio na bezpieczeństwo militarne, staje się imperatywem dla pogłębionej analizy bezpieczeństwa przedmiotowego.
Celem niniejszej monografii jest przedstawienie szans, wyzwań i zagrożeń dla bezpieczeństwa regionu Europy Środkowej i Wschodniej w ujęciu przedmiotowym. Przeprowadzone badania przez autorów reprezentujących różne ośrodki akademickie zostały zogniskowane według katalogu bezpieczeństwa przedmiotowego autorstwa Barry’ego Buzana. Perspektywy badawcze bezpieczeństwa państw Europy Środkowej i Wschodniej dotykają zatem bezpieczeństwa w wymiarze militarnym, politycznym, społecznym, kulturowym, ekonomicznym i ekologicznym.
W rozdziale pierwszym prof. Jerzy Będźmirowski przedstawia rys historyczny bezpieczeństwa polskiej granicy, koncentrując uwagę na okresie funkcjonowania Układu Warszawskiego, ukazując implikacje dla bezpieczeństwa regionu Europy Środkowo-Wschodniej.
Rozdział drugi autorstwa prof. Andrzeja Żebrowskiego jest opisem współczesnych zagrożeń dla Sojuszu Północnoatlantyckiego. Punkt odniesienia dla tego katalogu stanowi region Europy Środkowo-Wschodniej.
W rozdziale trzecim dr Miłosz Gac poddaje analizie relacje Sojuszu Północnoatlantyckiego z Federacją Rosyjską w kontekście bezpieczeństwa regionu Morza Bałtyckiego jako strategicznego obszaru dla Europy Środkowo-Wschodniej.
W rozdziale czwartym prof. Marek Stefański zwraca uwagę na kwestię demografii państw Europy Środkowo-Wschodniej, akcentując rolę i znaczenie bezpieczeństwa społecznego i kulturowego.
Rozdział piąty autorstwa Aleksandry Zienkiewicz zawiera opis bezpieczeństwa społecznego, demograficznego i kulturowego Europy Środkowej i Wschodniej wobec wyzwań kryzysu migracyjnego.
W rozdziale szóstym prof. Iwona Jażewicz ukazuje problematykę przestępczości zorganizowanej jako zagrożenia dla bezpieczeństwa Europy Środkowo-Wschodniej. Zjawisko to zostało kompleksowo opisane na przykładzie granicy polsko-niemieckiej.
W rozdziale siódmym dr Adam Kwiatkowski przedstawia determinanty współpracy, od których uzależnione jest bezpieczeństwo państw Europy Środkowej i Wschodniej. Autor wskazuje na kooperację państw regionu w sektorze militarnym i sektorze politycznym.
W rozdziale ósmym Gabriela Czapiewska dokonuje analizy bezpieczeństwa żywnościowego, której istotnym elementem jest wskazanie poziomu tego bezpieczeństwa w Polsce – jednego z liderów regionu Europy Środkowo-Wschodniej.
Rozdział dziewiąty dotyka kwestii tożsamości zapewniającej bezpieczeństwo narodowe Polski. Magdalena Leszkiewicz konfrontuje społeczeństwa Zachodu ze społeczeństwami Europy Środkowej i Wschodniej, skupiając szczególną uwagę na Polsce ukazując utratę tożsamości jako jedno z większych zagrożeń dla bezpieczeństwa.
W rozdziale dziesiątym Marika Sokół ukazała proces wykorzystywania rosyjskiej mniejszości narodowej przez władze Federacji Rosyjskiej w neoimperialnej polityce zagranicznej, zogniskowanej w regionie Europy Środkowo-Wschodniej.
Dr Andrzej Stec w rozdziale jedenastym przedstawia zagrożenia dla ochrony praw człowieka w mechanizmie konstytucyjnym Ukrainy przy użyciu metody prawno-dogmatycznej, opartej na analizie przepisów prawnych obowiązujących w tym państwie.
W rozdziale dwunastym Grzegorz Urbanek opisuje mechanizmy dezinformacji w polityce Federacji Rosyjskiej jako zagrożenie dla bezpieczeństwa regionu Europy Środkowo-Wschodniej.
Rozdział trzynasty jest opisem bezpieczeństwa społeczności lokalnej w Polsce. Klaudia Skelnik jako główną determinantę procesu zapewnienia tego rodzaju bezpieczeństwa wskazuje informację.
dr Mateusz Ziętarski