e-Księgarnia Wydawnictwa Naukowego SILVA RERUM

132.00 brutto

J. Mańkowska: Don Juan w XX i XXI wieku lub Zmieniające się oblicza mitycznego uwodziciela

Dla wersji drukowanej:
Koszt przesyłki kurierskiej: 20 zł
Czas realizacji: 2-3 dni robocze
Przy zamówieniu od 6 egz. jednego tytułu oferujemy rabat w wysokości 40% ceny regularnej. Rabat zostanie naliczony automatycznie po dodaniu pozycji do koszyka.

ISBN 978-83-66353-67-1 – książka w miękkiej oprawie
ISBN 978-83-66353-68-8 – publikacja elektroniczna online lub do ściągnięcia

Autor (kliknij w nazwisko, aby przejść do biografii): Kategorie: , , , Tagi: , , , ,

Meet The Author

Recenzja naukowa – dr hab. prof. em. UMFC Krzysztof Lipka

Grafika na okładce – dr Grzegorz Kozera

Spis treści
Wstęp…………………………………………………………………………………………… 9
Część I
Mit Don Juana od swych narodzin do końca XIX wieku, czyli
od barokowego Zwodziciela do romantycznego poszukiwacza absolutu
w ciele kobiety………………………………………………………………………………… 19
I. Wprowadzenie do mitu Don Juana……………………………………………….. 21
Objaśnienia wstępne…………………………………………………………………… 21
Czym jest mit?…………………………………………………………………………… 21
Próba zdefiniowania mitu literackiego……………………………………………. 25
Historia Don Juana jako mit literacki…………………………………………….. 41
II. Narodziny i krystalizacja mitu Don Juana………………………………………. 49
2.1. Prapoczątki postaci Don Juana i mitu, którego jest bohaterem…….. 49
2.2. Zwodziciel z Sewilli i Kamienny Gość……………………………………….. 61
2.3. Formowanie się mitu……………………………………………………………. 68
2.4. Donjuanowski mityczny scenariusz…………………………………………. 75
III. „Śmierć” mitu Don Juana czy jedynie romantyczne transformacje?…….. 83
3.1. Poszukiwacz absolutu w ciele kobiety ……………………………………… 85
3.2. Skruszony grzesznik……………………………………………………………… 93
3.3. Zakochany w śmierci? Przypadek Don Juana Puszkina……………….. 107
3.4. Don Juan lorda Byrona zbuntowany przeciw konwencjom
społecznym, hipokryzji i opresji, uwodzony przez kobiety
i unoszony przez swe przeznaczenie…………………………………………. 111
3.5. Podsumowanie nowego modelu: coraz dalej od barokowego
wzorca……………………………………………………………………………….. 114
3.6. Reakcja antyromantyczna. Don Juan tradycyjny……………………….. 117
3.7. Reakcja antyromantyczna. Don Juan mieszczański…………………….. 118
Część druga
Różne twarze Don Juana w literaturze europejskiej XX i XXI wieku:
mit, typ, symbol……………………………………………………………………………… 123
I. Don Juan XX i XXI wieku wobec donjuanowskiej tradycji ‒
tak blisko, a tak daleko………………………………………………………………… 127
1.1. Teologia i egzystencjalizm: Don Juan Gonzala Torrente Ballestera…… 132
1.2. Don Juan, który nie zwodzi: El Burlador que no se burla
(Zwodziciel, który nie kpi) Jacinta Graua…………………………………. 146
1.3. „Mężczyzna bez imienia” i utajony homoseksualizm: L’homme et
ses fantômes (Mężczyzna i jego upiory) Henri-René Lenormanda …. 153
1.4. „Prywatne dramaty” w scenerii Zwodziciela z Sewilli: Don Juan
Charlesa Bertina i Le Burlador (Zwodziciel) Suzanne Lilar………….. 157
1.5. Mężczyzna 1003 kobiet, poniechana wolność i Komandor-
-sumienie: Kaмiнний гocподар (Kamienny gospodarz) Łesi Ukrainki…. 175
1.6. Gwiazda futbolu i kara, która przychodzi z zaświatów: Juan
Tenorio Javiera Sahuquilla……………………………………………………… 177
1.7. Donjuanowskie kompendium i poprawność polityczna: Don Juan
Juana Ignacia Ferrerasa………………………………………………………….. 187
II. Przemiany Zmarłego-Komandora i Grupy kobiet, ofiar
Don Juana-Bohatera…………………………………………………………………… 205
2.1. Komandor jako reprezentant Anny przemienionej w Izoldę:
Kroki Komandora Aleksandra Błoka, Don Juans Tod (Śmierć
Don Juana) Georga Trakla, Błękit nieba Georges’a Bataille’a,
Orfeusz, Don Juan, Tristan, Maurice’a Blanchota, Nieznośna
lekkość bytu Milana Kundery …………………………………………………. 209
2.2. Grupa kobiet w roli Komandora? Initiales D.J. (Inicjały D.J.)
Jean-Marca Lanteriego …………………………………………………………. 242
2.3. Postać z farsy w świecie bez Boga: Don Juan Gonzala
Torrente Ballestera……………………………………………………………….. 257
2.4. Śmierć i Wielki Kolekcjoner w jednym: Sympozjon i Doktor Havel
w dwadzieścia lat później……………………………………………………….. 259
2.5. Komandor jako metafora dyktatora: Representacion del Tenorio
a cargo del carro de las meretrices ambulantes (Przedstawienie
Don Juana Tenorio zaprezentowane na wozie wędrownych
kurtyzan) Luisa Riazy……………………………………………………………. 266
2.6. Komandor jako Faust, Faust jako Komandor: D.J.
Jerónima Lópeza Mozo…………………………………………………………. 273
III. Nowy, XX-wieczny paradygmat donjuanowskiego bohatera –
problem tożsamości i indywidualnej wolności w obliczu oczekiwań
otoczenia, że sprosta legendzie: Demitologizacja i remitologizacja (?)….. 279
3.1. Don Juan w roli kupidyna i wieczny powrót w wielkim teatrze
świata: Hermano Juan o el mundo es teatro (Brat Juan albo świat
jest teatrem) Miguela de Unamuna ………………………………………… 284
3.2. Don Juan jako świadoma braku swej oryginalności kopia
donjuanowskich poprzedników: Don Juan último (Don Juan
ostatni) Vicente Moliny Foixa ……………………………………………….. 294
3.3. Don Juan bez tożsamości: Variación y fuga de una sombra
(Wariacja i fuga pewnego cienia) José Bergamína………………………. 307
3.4. Don Juan z problemem ambiwalentnej seksualności:
D.J. Jerónima Lópeza Mozo ………………………………………………….. 314
3.5. Don Juan – nieświadoma swej rzeczywistej natury marionetka:
La dernière nuit de Don Juan (Ostatnia noc Don Juana)
Edmonda Rostanda………………………………………………………………. 326
IV. Don Juan ‒ dekonstrukcje……………………………………………………………. 331
4.1. Stary grzesznik, skruszony lub nie: Sonatas (Sonaty)
Ramóna del Vallé-Inclána i Don Juan Azorína…………………………… 332
4.2. Don Juan jako rewolucjonista, społeczny i obyczajowy: Człowiek
i Nadczłowiek George’a Bernarda Shawa i G. Johna Bergera………… 345
4.3. Donjuanowska układanka: Noc Don Juana Ferenca Karinthyego …. 362
V. Donjuanowski mit w krzywym zwierciadle……………………………………… 369
5.1. Upadły Don Juan w podrzędnym burdelu: Niedzielny garnitur
nieboszczyka Ramóna del Valle-Inclána…………………………………….. 373
5.2. Wszędzie jest grane to samo przedstawienie: Representación
del Tenorio a cargo del carro de las meretrices ambulantes Luisa Riazy…. 384
5.3. Don Juan to teraz on i ona działający razem: d.juan@simetrico.es
(La burladora de Sevilla y el Tenorio del siglo XXI)
(d.juan@symetryczny.jest (Zwodzicielka z Sewilli
i Tenorio XXI wieku)) Jesúsa Camposa Garcíi …………………………… 387
5.4. Dźwigając brzemię niezawodnego kochanka: D.J. Jerónima
Lópeza Mozo………………………………………………………………………. 393
5.5. Odgrywając Don Juana w lupanarze: Don Juan ou les Amants
chimériques (Don Juan albo chimeryczni kochankowie)
Michela de Ghelderode’a ……………………………………………………… 396
5.6. „Parodia – synteza”: Don Juan albo miłość do geometrii
Maxa Frisha………………………………………………………………………… 405
5.7. Don Juan – bardziej człowiek niż mityczny bohater
albo Don Juan, który nie zwodzi: La mort qui fait le trotoir
(Don Juan) (Śmierć, która wystaje pod latarnią (Don Juan))
Henry’ego de Montherlanta…………………………………………………… 413
VI. Don Juan jako symbol (Azorín, Maeztu, Ortega y Gasset, Zambrano,
Madariaga, Rank)……………………………………………………………………….. 421
VII. Don Juan – typ społeczny, czyli donżuan (Lafora, Marañón,
Pérez de Ayala)…………………………………………………………………………… 449
Uwagi końcowe………………………………………………………………………………. 469
Bibliografia……………………………………………………………………………………. 479

 

Ze Wstępu: 

Niniejsza książka, poświęcona figurze Don Juana uosabiającego m.in. erotyczne pragnienie, stanowi wynik wielu lat badań nad jednym z najpopularniejszych dziś mitów literackich. Mityczny uwodziciel i zwodziciel na przestrzeni wieków ukazuje wciąż nowe, niekiedy zaskakujące oblicza, z których wiele nie jest znanych szerszej publiczności, gdyż bardzo liczne są dzieła literackie, muzyczne i filmowe, w których pojawia się bohater w mniej czy bardziej otwarty sposób nawiązujący do postaci Don Juana, którą w początkach XVII wieku stworzył – jak się powszechnie przyjmuje – hiszpański mnich mercedariusz i dramaturg używający pseudonimu Tirso de Molina, albo może inny, mniej sławny, hiszpański dramaturg i aktor, Andrés de Claramonte. Rozpoczynając studia nad tą fascynującą postacią, nie podejrzewałam, że w europejskiej literaturze występuje ona w aż tak wielu, często skrajnie odmiennych wariantach. Muzyka i taśma filmowa dostarczyły kolejnych możliwości, by ją ciekawie zaprezentować, choć tymi reinterpretacjami postaci i mitu Don Juana postanowiłam się w mojej książce nie zajmować, koncentrując się na tych obliczach mitycznego uwodziciela, które oferuje literatura europejska. Don Juan, jakiego w niej odnajdujemy, to najczęściej niestały, jak zwykło się podkreślać: lekki niczym powietrze i żyjący tylko chwilą obecną uwodziciel, czy raczej, nawiązując do tytułu utworu, w którym wkracza on, dosłownie i przenośnie, na scenę4, zwodziciel, a właściwie Zwodziciel przez wielkie Z, której to formy będę w książce używać, by odnosić się do protagonisty pierwszego dzieła o Don Juanie; Zwodziciel, który zdobywa, porzuca i ucieka, wciąż i wciąż od nowa, jak najszybciej i jak najbardziej spektakularnie.

Ale Don Juan to zarazem okrutny dla swych ofiar Kpiarz, bo hiszpańskie słowo el Burlador, jakim określa się go w XVII-wiecznym dramacie, który uczynił go sławnym, to właśnie oznacza. To zachwycony sobą śmiałek, który rzuca wyzwanie zaświatom, nie akceptując ograniczeń swej ludzkiej kondycji. Nie godząc się na nie, dąży odważnie i konsekwentnie do zaspokojenia swych potrzeb i żądz, co ostatecznie stanie się przyczyną jego przedwczesnej śmierci; śmierci w wyniku spotkania z kamiennym posągiem Komandora, emisariusza Niebios i wykonawcy ich kary,
którego on sam, Don Juan, kierowany pychą i pragnieniem zdobycia poklasku, do siebie zaprosił. Po śmierci czeka go wieczność w piekle ‒ stosowna kara za jego ludzką zuchwałość.

Autorka