Spis treści
Objaśnienie niektórych terminów występujących w tekście. 7
Wstęp. 9
Rozdział I. 13
Definicje pojęć „eutanazja” i „wspomagane samobójstwo”. 13
1. Ewolucja znaczenia słowa „eutanazja”. 13
2. Problem z definicją eutanazji 19
2.1 Cechy definicyjne i przykłady definicji terminu „eutanazja”. 22
2.2 Wspomagane samobójstwo. 27
3. Typy eutanazji 29
Rozdział II. 33
Sytuacje graniczne związane z leczeniem u schyłku życia. 33
1. Uwagi wstępne. 33
2. Problem sztucznego nawadniania i odżywiania. 36
2.1 Przykłady spraw sądowych dotyczących przerwania nawadniania i odżywiania. 37
2.2 Czym jest sztuczne nawadnianie i odżywianie. 44
3. Zasada podwójnego skutku jako usprawiedliwienie przyspieszenia śmierci w opiece paliatywnej 47
3.1 Zasada podwójnego skutku u św. Tomasza z Akwinu. 47
3. 2 Współczesne zastosowanie zasady podwójnego skutku. 49
3.2.1 Zastosowania zasady podwójnego skutku w prawie i normach organizacji zawodowych lekarzy. 51
3.2.2 Zastosowanie zasady podwójnego skutku w orzecznictwie – przykład brytyjski 52
3.2.3 Letalna analgezja w prawie polskim.. 54
3.2.3 Zasada podwójnego skutku w normach wybranych organizacji zawodowych lekarzy. 55
3.2.4 Raport brytyjskiej Komisji Waltona. 57
3.2.5 Krytyka zasady podwójnego skutku. 58
3.2.5.1 Dylematy związane z opieką paliatywną. 58
3.2.5.2 Krytyka intencji (zamiaru) 59
3.2.5.3 Lekarz i jego odpowiedzialność za śmierć chorego. 62
3.2.5.4 Obrona intencji 63
3.3 Zakwestionowanie aktualności zasady podwójnego skutku. 66
4. Terminalna sedacja 67
5. Zabić a pozwolić umrzeć 73
5.1 Zaprzestanie terapii ratującej życie. 73
5.2 Eutanazja a zaprzestanie terapii 74
5.3 Działanie i zaniechanie, ocena konsekwencji 75
5.4 Zaprzestanie terapii a eutanazja bierna. 76
5.5 Uporczywość (daremność) terapeutyczna. 77
5.6 Autonomia pacjenta i przerwanie leczenia. 79
6. Podsumowanie. 82
Rozdział III. 84
Argument religijny. 84
1. … Stanowisko chrześcijaństwa. 84
1.1 Zagadnienia wstępne. 84
1.2 Stanowisko Kościoła katolickiego. 85
1.3 Stanowisko Kościołów prawosławnych. 99
1.4 Stanowisko wybranych Kościołów protestanckich. 108
1.4.1 Zagadnienia wstępne. 108
1.4.2 Stanowisko Kościoła anglikańskiego. 110
1.4.3 Stanowisko metodystów. 113
1.4.4 Stanowisko Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. 116
1.4.5 Stanowisko Kościołów reformowanych. 121
1.4.6 Stanowisko prezbiterian. 123
1.4.7 Stanowisko Wspólnoty Kościołów Ewangelickich w Europie. 124
1.4.8 Podsumowanie. 126
2. Stanowisko judaizmu. 127
3. Stanowisko islamu. 138
4. Stanowisko buddyzmu. 150
Rozdział IV 162
Argument z prawa naturalnego – wersja laicka. 162
1. Uwagi wstępne. 162
2. Prawo naturalne jako obiektywny porządek norm.. 163
2.1 Problem z akceptacją prawa naturalnego. 164
2.2 Źródła poznania prawa naturalnego. 166
2.3 Krytyka – błąd naturalistyczny. 168
3. Prawo naturalne a prawo stanowione. 170
4. Prawa człowieka jako przykład uniwersalnych praw naturalnych. 171
5. Dobro ludzkiego życia. 173
6. Podsumowanie. 176
Rozdział V 178
Argument z autonomii jednostki 178
1. Uwagi ogólne. 178
2. Autonomia w medycynie. 180
2.1 Europejska konwencja bioetyczna. 182
3. Problem zgody pacjenta na leczenie. 183
3.1 . Zgoda kompetentnej osoby na zabieg. 183
3.2 Problem zgody pacjenta niekompetentnego. 185
3.3 Oświadczenia woli pro futuro. 189
3.4 Krytyka oświadczeń woli pro futuro. 192
3.5 Koncepcja najlepszego interesu pacjenta. 193
3.6 Krytyka koncepcji najlepszego interesu pacjenta. 195
4. Eutanazja na prośbę pacjenta jako wyraz autonomii 196
5. „Obowiązek umierania”. 208
6. Eutanazja a powinności lekarza. 211
7. Podsumowanie. 213
Rozdział VI. 216
Argument z jakości życia. 216
1. Uwagi wstępne. 216
1.1 Czym jest jakość życia. 217
1.2 Próby opisu i zastosowania kategorii jakości życia. 217
1.3 Problem mierzalności jakości życia. 218
1.3.1 Przykładowe mierniki jakości życia. 218
1.4 Jakość życia w decyzjach etycznych. 221
1.4.1 Pacjenci kompetentni i ich jakość życia. 222
1.4.2 Przykłady rozstrzygnięć sądowych w przypadkach osób kompetentnych. 223
1.4.3 Jakość życia w przypadkach pacjentów niekompetentnych. 225
1.5 Bycie osobą a prawo do życia. 226
1.5.1 Przynależność do gatunku ludzkiego jako kryterium bycia osobą. 227
1.5.2 Przykłady rozstrzygnięć sądowych w przypadkach osób niekompetentnych. 228
1.5.3 Holenderski protokół z Groningen jako przykład zastosowania oceny jakości życia. 237
2. Podsumowanie. 242
Rozdział VII. 245
Argument równi pochyłej 245
1. Uwagi ogólne. 245
2. Formy argumentu równi pochyłej 246
2.1 Logiczna postać argumentu równi pochyłej 247
2.2 Empiryczna postać argumentu równi pochyłej 248
2.3 Historyczna postać argumentu równi pochyłej 250
3. Wytyczenie granicy jako zabezpieczenia przed skutkami równi pochyłej 252
4. Próby wytyczenia granic w praktyce ─ wybrane obowiązujące rozwiązania prawne. 254
4.1 Wspomagane samobójstwo ─ rozwiązania amerykańskie. 254
4.2 Eutanazja w rozwiązaniach europejskich. 259
4.2.1 Holandia. 259
4.2.1.1 Orzecznictwo sądowe. 259
4.2.1.2 Ustawa „O kontroli zakończenia życia na żądanie i pomocy w samobójstwie”. 263
4.2.2 Belgia. 265
4.2.2.1 Ustawa i orzecznictwo sądowe. 265
4.2.3 Luksemburg. 268
4.2.4 Kanada. 270
4.2.5 Australijski stan Wiktoria. 277
4.2.6 Prawny status eutanazji i wspomaganego samobójstwa w Polsce. 279
4.2.6.1 Zabójstwo na żądanie i ze współczucia w polskim kodeksie karnym.. 279
4.2.6.1.1 Problem z terminem „eutanazja”. 279
4.2.6.1.2 Przedmiot ochrony. 280
4.2.6.1.3 Eutanazja a zaniechanie lub niepodejmowanie terapii 281
4.2.6.1.4 Warunki uprzywilejowania zabójstwa z art. 150 kk. 284
4.2.6.1.5 Sankcja za zabójstwo z art. 150 kk. 286
4.2.6.2 Namowa lub udzielenie pomocy do samobójstwa w polskim kodeksie karnym.. 287
4.2.6.2.1 Przedmiot ochrony. 287
4.2.6.2.2 Forma i przesłanki popełnienia przestępstwa z art. 151 kk. 288
4.2.6.2.3 Wątpliwości związane z karalnością przestępstwa z art. 151 kk. 289
4.2.7 Polski projekt legalizacji eutanazji 291
5. Wątpliwości dotyczące efektywności zabezpieczeń przed równią pochyłą. 292
5.1 Płynna granica między wspomaganym samobójstwem a eutanazją oraz rodzajami cierpienia. 292
5.2 Statystyki holenderskie i belgijskie. 299
5.2.1 Raport Remmelinka i jego krytyka. 299
5.2.2 Kontynuacja badań nad zjawiskiem wspomaganej śmierci w Holandii 302
5.2.3 Statystyki regionalnych komisji ds. eutanazji 303
5.2.4 Dyskusyjność przytaczanych danych. 307
5.2.5 Statystki belgijskie i ich analiza. 308
5.2.6 Wątpliwości odnośnie przestrzegania granic wykonywania eutanazji wytyczonych przez ustawodawcę belgijskiego. 314
5.3 Zmiany w prawie brytyjskim po sprawie Dianne Pretty. 317
5.4 Od autonomii decyzji do eutanazji osób niekompetentnych motywowanej współczuciem. 324
6. Podsumowanie. 326
Rozdział VIII. 333
Typy argumentów w sporze o dopuszczalność eutanazji i wspomaganego samobójstwo. 333
1.Wprowadzenie. 333
2. Czym jest eutanazja i wspomagane samobójstwo. 333
3. Argumenty formułowane przez przeciwników przyspieszania śmierci 335
3.1 Argument ze świętości życia w wersji religijnej 336
3.2 Argument nienaruszalności życia z prawa naturalnego w wersji laickiej 338
3.3 Argument równi pochyłej 340
4. Argumenty formułowane przez zwolenników przyspieszania śmierci 343
4.1 Argument z autonomii jednostki 343
4.2 Argument z jakości życia. 346
5. Inne argumenty. 349
6. Podsumowanie. 351
Bibliografia. 354
Objaśnienie niektórych terminów
występujących w tekście
Choroba terminalna – termin medyczny, określający chorobę, której sposoby leczenia są nieznane, albo tak zaawansowane stadium danej choroby, że nie można już jej leczyć przyczynowo, ale jedynie objawowo. Choroba terminalna prowadzi do śmierci.
Letalna analgezja[1] – to praktyka, polegająca na usuwaniu bólu za pomocą środków farmakologicznych, której skutkiem może być przyspieszenie śmierci pacjenta
(np. poprzez podawanie coraz większych dawek morfiny). Lekarza stosujący letalną analgezję ma na celu uwolnienie pacjenta od bólu, a nie doprowadzenie do jego śmierci.
Resuscytacja i reanimacja[2] – zespół czynności, zmierzających do przywrócenia funkcjonowania układu krążenia i oddychania. Przywrócenie czynności oddychania i krążenia nosi nazwę resuscytacji. Jeżeli poszkodowany ponadto odzyskał świadomość, to mamy do czynienia z reanimacją.
Stan trwale wegetatywny lub stan przetrwały wegetatywny[3] – stan wegetatywny (łac. vegeto ‘ożywiam, pobudzam’) charakteryzuje się utratą wyższych funkcji mózgu, głównie świadomości. U pacjenta znajdującego się w stanie wegetatywnym nie funkcjonuje świadomość, a zachowane są odruchy z rdzenia przedłużonego, a więc jego organizm zdolny jest do reaktywności, ale pozbawiony zmysłowego kontaktu ze światem oraz najprawdopodobniej myślenia. Po kilku albo kilkunastu miesiącach stan ten może przerodzić się w trwały stan wegetatywny. Osoby w stanie wegetatywnym mogą także samodzielnie oddychać bez potrzeby stosowania respiratora, normalnie trawią pokarmy, zachowane jest krążenie krwi, zdolność regulacji ciepłoty ciała i przemiany materii. Pacjenci w takim stanie wymagają zwykłej opieki pielęgnacyjnej, a także podawania wody i pokarmów. Stan trwale wegetatywny może trwać wiele lat.
Sztuczne nawadnianie i odżywianie[4] – pacjentom, którzy nie są w stanie przyjmować jedzenia i wody samodzielnie, są one podawane w sposób sztuczny następującymi sposobami:
Gastrostomia, czyli nacięcie powłok żołądka stosowane w przypadkach, kiedy chory nie może samodzielnie połykać;
Wprowadzenie sondy nosowo-żołądkowej (zgłębnika), przez który podaje się elementy zwykłej diety;
Pozajelitowo za pomocą kroplówki wprowadzonej dożylnie lub przez dojście centralne do jednej z żył chorego.
Terminalna sedacja [5] – ta praktyka polega na wprowadzeniu pacjenta znajdującego się w ostatnim stadium choroby w celu złagodzenie cierpienia, którego nie można uśmierzyć innymi środkami w stan śpiączki farmakologicznej, w niektórych przypadkach wstrzymuje się jednocześnie odżywianie i nawadnianie.
