Rozmawiamy z dr Joanną Plak-Warecką, naukowcem, badaczem, specjalistką polityki senioralnej i kwestii społecznych, autorką książek i wielu artykułów o systemach emerytalnych i innych zagadnieniach społecznych i ekonomicznych, ekspertką merytoryczną w projektach współfinansowanych ze środków unijnych. Obecnie jest zatrudniona w Instytucie Badań Edukacyjnych na stanowisku eksperta merytorycznego.
Przeżyliśmy dwa lata w zaostrzonych rygorach dotyczących funkcjonowania społecznego. Koronawirus nie odpuścił, nie zniknął, może się tylko przyczaił, tego nie wiemy. Tym bardziej warto sobie uświadomić konsekwencje społeczne czasu pandemii. Wiedzieć, to znaczy – mieć szansę na działanie, na wywalczenie pozytywnych efektów dla siebie i swojego otoczenia. Ludzie wolą wiedzieć, czy może jednak – nie wiedzieć?…
Większość ludzi woli wiedzieć. Taka jest natura człowieka. Pytanie natomiast, co robią z tą wiedzą. W czasie pandemii powstały dwa „obozy”: osób będących zwolennikami zaszczepienia się i antyszczepionkowców, negujących zasadność szczepień. Obie grupy miały dostęp do tych samych źródeł wiedzy, jednak wykorzystały zdobyte informacje do innych celów.
My jednak tak czy siak, wychodzimy z założenia, że lepiej wiedzieć… Można się obronić, coś przedsięwziąć. Jak pandemia wpłynęła na nastroje społeczne najstarszego pokolenia? Czy tutaj pomocna okazała się technika – videoczaty? Blogi? Bo to jednak jakaś namiastka bezpośredniego kontaktu.
Pandemia spotęgowała poczucie osamotnienia seniorów. W początkowym okresie zostali oni pozbawieni możliwości wychodzenia z domu. Dzieci, wnuki, w trosce o stan zdrowia seniorów unikały odwiedzin i ograniczyły częstotliwość kontaktów. Zmniejszyła się liczba relacji z innymi, a jakość dotychczasowych uległa pogorszeniu. W początkowym okresie pandemii zamknięto Uniwersytety Trzeciego Wieku, kluby seniora, w których spędzali oni czas i spotykali się z innymi. Z czasem aktywność została przeniesiona do sieci i seniorzy chcący wejść w interakcje z innymi musieli nauczyć się obsługi komputera, czatów, mediów społecznościowych. Powstało wiele inicjatyw/projektów mających na celu nauczenie seniorów poruszania się w wirtualnej rzeczywistości. Z pewnością technika i narzędzia, służące komunikowaniu się w sieci, zmniejszyły odsetek osób narażonych na izolację, dając im namiastkę kontaktów społecznych. Należy jednak podkreślić, że Internet nie zastąpi interakcji i aktywności realizowanych poza siecią.
Seniorzy bardzo cierpieli jednak na brak spotkań rodzinnych, samotni, zamknięci w domach – jak to odcisnęło się na ich kondycji psychicznej i fizycznej? Jak ze zdrowiem seniorów po czasie pandemii, czy zauważalne jest pogorszenie kondycji zdrowotnej?
Stan zdrowia seniorów uległ pogorszeniu w pandemii. Przyczynił się do tego fakt, iż dostęp do lekarzy był utrudniony, a wręcz niemożliwy. Wizyty i konsultacje były odwoływane lub realizowane w formule zdalnej. Służba zdrowia okazała się niewystarczająco wydolna. Zaplanowane operacje się nie odbywały, ponieważ najistotniejsza była walka z COVID-em. To przełożyło się na pogorszenie kondycji psychofizycznej seniorów oraz przyczyniło się do wzrostu zachorowań na depresję w tej grupie wiekowej. Senior .Hub-Instytut Polityki Senioralnej przeprowadził badanie[1] mające na celu ocenę jakości życia seniorów w początkowym okresie pandemii. Wyniki nie napawają optymizmem. Blisko 60% badanych oceniło swoją kondycję psychiczną jako gorszą niż przed pandemią. Około 37% nie odczuło istotnych zmian. Pozostali zadeklarowali, że ich stan zdrowia uległ polepszeniu. Blisko 63% badanych ograniczyło aktywność fizyczną, co wpłynęło na pogorszenie ich ogólnego dobrostanu. 53,6% respondentów deklarowało zmęczenie obostrzeniami związanymi z pandemią, w tym brakiem możliwości uczestniczenia w spotkaniach, utrudnieniami w pracy urzędów. 34,6% odczuwało nasilone rozdrażnienie i niepokój. Pandemia wpłynęła również na eskalację przemocy domowej wobec osób starszych.
Seniorzy okazali się najbardziej otwartą grupą społeczna na szczepienia – większość z nich się zaszczepiła. Jakie mieli motywacje?
Motywacje były różne. Część z nich zdecydowała się na szczepienie w trosce o swoje zdrowie. Inni chcieli mieć możliwość powrotu do normalnego życia, spotykania się z rodziną, ze znajomymi. Część zaszczepiła się ze względu na konieczność poddania się operacji, a inni ulegli namowom bliskich. Należy podkreślić, że wraz z wiekiem wzrasta obawa przed zachorowaniem, co przekłada się na większe zainteresowanie szczepieniami. Nie można jednak zapominać, że także wśród seniorów znajdują się tacy, którzy świadomie zdecydowali się zrezygnować ze szczepienia w obawie przed powikłaniami poszczepiennymi, o jakich słyszeli.
Jesienią pandemia znowu może powrócić. Ale chyba już się jej tak nie boimy, wirus stał się naszą rzeczywistością. Jak seniorzy przygotowali się do jesiennej ofensywy wszelkich wirusów?
Poprzez szczepienia, zarówno na Covid-19, jak i na grypę. Wydaje się, że na chwilę obecną, jest to najskuteczniejsza forma zabezpieczenia się przed wirusami. Najlepiej w połączeniu ze zdrowym stylem życia – aktywnością fizyczną i spożywaniem właściwie zbilansowanych posiłków.
Dziękuję.
Pytania zadawała PM. Wiśniewska
Joanna Plak- Warecka, dr nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce, absolwentka Instytutu Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego, studiów podyplomowych z zakresu geriatrii i opieki długoterminowej w Medycznym Centrum Kształcenia Podyplomowego Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz studiów podyplomowych z zakresu Public Relations w badaniach naukowych w Wyższej Szkole Ekonomii i Innowacji w Lublinie. Posiada doświadczenie w pracy na rzecz: instytucji badawczych, instytucji szkolnictwa wyższego, instytucji rynku pracy, organizacji pozarządowych. Doświadczony wykładowca akademicki, trener, ekspert merytoryczny i koordynator w projektach unijnych. Pełniła funkcję krajowego koordynatora ds. EURES (Europejskie Służby Zatrudnienia) z ramienia OHP. Posiada doświadczenie w zarządzaniu zespołami w strukturze rozproszonej. Jej zainteresowania badawcze obejmują: gerontologię społeczną, politykę społeczną wobec starości i ludzi starych, ubezpieczenia społeczne (w szczególności ubezpieczenia emerytalne), włoską politykę społeczną. Autorka trzech monografii, redaktor naukowy dwóch monografii, autorka ponad 100 artykułów poświęconych tematyce społeczno-ekonomicznej, pięciu kontentów naukowych, dwóch raportów, jak również jednej recenzji naukowej.
[1] „Jakość życia osób starszych w Polsce w pierwszym roku pandemii Covid-19” – raport z badania, 2021 rok, Senior.hub- Instytut Polityki Senioralnej. Badanie zostało przeprowadzone w okresie luty-marzec 2021 r., za pomocą ankiet telefonicznych. Próba objęła 500 osób w wieku 60+. Równolegle, za pomocą ankiety internetowej, zostało przeprowadzone badanie dotyczące kompetencji cyfrowych seniorów. Próba objęła 688 osób w wieku 60+.
