Dexter Morgan – to bohater serii książek Jeffa Lindsaya oraz serialu telewizyjnego wyprodukowanego przez platformę Showtime w latach 2006-2013, światowa premiera miała miejsce 1 października 2006 r. Dexter w ciągu dnia sumiennie wykonuje obowiązki pracownika laboratorium technicznego policji w Miami. Jest analitykiem śladów krwi i bada pod tym katem miejsca zbrodni, których w słonecznym Miami nie brakuje. Nocami zamienia się w mściciela, który wykonuje wyroki śmierci na zbrodniarzach, którzy uniknęli kary za swe zbrodnie, łata dziury w systemie sprawiedliwości, tak bardzo niedoskonałym. Zbrodniarz, który morduje innych zbrodniarzy to pomysł, który zapewnił sukces książce, ale przede wszystkim wypromował serial na prawdziwy hit tej stacji telewizyjnej, zapewniając rekordowe poziomy oglądalności[1]. Tym samym postać Dextera Morgana nie podlega prostej kategoryzacji pomiędzy dobrem a złem, a jej ambiwalentny charakter sprawia, że intryguje i przykuwa uwagę. Sam serial zdobył liczne nagrody, w tym dwukrotnie Złote Globy:

Złoty Glob – Najlepszy aktor w serialu dramatycznym Michael C. Hall

Złoty Glob – Najlepszy aktor drugoplanowy w serialu, miniserialu lub filmie telewizyjnym John Lithgow.

Serial był też nominowany 103 razy do nagród, uzyskując 23 różnego typu nagrody filmowe[2].

Funkcjonowanie człowieka i jego rozwój możliwy jest w bezpiecznym i stabilnym otoczeniu, w sprawnie zarządzanych instytucjach zapewniających bezpieczeństwo publiczne. I rozpatrywanie czynów Dextera w tym kontekście nie jawi się tak jednoznacznie.

Sprawność systemu sprawiedliwości rozpoczyna się od działań policji prokuratury  jako instytucji zajmujących się ściganiem przestępców i zbrodniarzy. Jednak nie wszystkie zbrodnie udaje się wyjaśnić, nie każdy sprawca czynu przestępnego zostaje ukarany. „Rocznie w Polsce popełnianych jest od 1000 do 1200 zabójstw. Co dziesiąte pozostaje niewykryte”[1]. Te statystyki nie napawają optymizmem. Nierozwiązanymi sprawami kryminalnym zajmuje się Archiwum X, niekiedy osiągając sukces. Istnieje owej formacji ukazuje jednak, jak wiele spraw kryminalnych pozostaje nierozwiązanych, ilu zbrodniarzom udało się uniknąć odpowiedzialności[2].

Zbrodniarze, którzy uniknęli kary za swoje zbrodnie to scenariusz znany na całym świecie. W USA sprawy tego typu uzyskują status cold case.

„W Polsce rocznie zostaje popełnionych około 600 zabójstw, z których 10 do 13% pozostaje niewyjaśnionych. Także część osób zaginionych w rzeczywistości stała się ofiarami morderstwa. Śledztwo w sprawie morderstwa trwa nierzadko rok lub dłużej. Morderstwo ulega przedawnieniu po upływie 30–35 lat od jego popełnienia. W tym czasie śledztwo może być ponownie wszczynane lub przedłużane, lecz po 35 latach wygasa obowiązek ścigania mordercy. W Polsce nie działa jeszcze ogólnopolski system komputerowy, który umożliwiałby przechowywanie i analizowanie danych na temat wszystkich niewyjaśnionych morderstw popełnionych na terenie całego kraju, a tym samym skojarzenie ze sobą podobnych przypadków morderstw popełnionych w różnych częściach Polski. Informacje na temat niewyjaśnionych morderstw znajdują się jedynie w lokalnych archiwach (…) W Stanach Zjednoczonych, rocznie, około 1/3 wszystkich morderstw i zabójstw z premedytacją nie zostaje wyjaśniona przez organy ścigania i po upływie roku od ich zgłoszenia otrzymuje status cold case. Na przykład w 2013 roku w Kolorado w rejestrze figurowało ogółem 1525 niewyjaśnionych morderstw”[3].

Jak wynika z danych statystycznych, liczba zabójstw rośnie, nie maleje, co sprawia, że rośnie też poczucie zagrożenia społecznego oraz nośność samego tematu dotyczącego tego typu przestępstw. „Liczba zabójstw w USA w 2020 roku wzrosła rok do roku o blisko 30 proc. – to największy taki wzrost rok do roku odkąd FBI zaczęło zbierać dane na ten temat”[4].

Te liczby nie napawają optymizmem, ale dają przyczynek do działań literackich i filmowych. I to właśnie stanowi punkt wyjścia dla scenariusza serialu o Dexterze Morganie, zbrodniarzu, który tropi i zabija innych zbrodniarzy.

Morderca innych morderców. Kontekst winy i kary. Czy morderca innych morderców podlega potępieniu? Formalnie rzecz ujmując, Dexter wykonywał niepisane wyroki śmierci na innych zbrodniarzach. Jednak sam fakt niesformalizowania owych wyroków powoduje, że sprawa staje się niejednoznaczna, a pole do dyskusji szeroko otwarte. Istotny jest duch prawa, nakazujący potępić i ukarać zbrodniarzy za popełnione czyny, czy też litera prawa, która się zmaterializowała i nabrała praktycznej mocy? Głęboko zakorzenione poczucie ludzkiej sprawiedliwości nie bierze pod uwagę względów formalnoprawnych tak restrykcyjnie, stąd też popularność bohatera serialu.

dr P. Wiśniewska

/Tekst stanowi zapowiedź publikacji, stanowiącej przyczynek do dyskusji o postaci Dextera Morgana w kontekście społecznym, prawnym i medycznym, która niebawem ukaże się nakładem naszego Wydawnictwa/

[1] M. Ogdowski, Niewyjaśnione zbrodnie, Przeglad.pl, 15.08.2004, https://www.tygodnikprzeglad.pl/niewyjasnione-zbrodnie/, (odczyt 27.10.2022).

[2] Nierozwiązane sprawy kryminalne: 8 zagadek, https://detektywonline.pl/nierozwiazane-sprawy-kryminalne-8-zagadek-do-wyjasnienia/ (odczyt 27.10.2022).

[3] https://pl.wikipedia.org/wiki/Cold_case_(kryminalistyka), (odczyt 27.10.2022)

[4] USA: W 2020 roku liczba zabójstw wzrosła o 29,4 proc. W tle pandemia, 28.09.2021, https://www.rp.pl/przestepczosc/art18960611-usa-w-2020-roku-liczba-zabojstw-wzrosla-o-29-4-proc-w-tle-pandemia (odczyt 27.10.2022). Wprawdzie Dexter Morgan zaczął działać na długo przed pandemią, ale Dexter. New Blood kręcony był już w trakcie trwania pandemii.

[1] Oglądalność na wysokim poziomie odnotowywał każdy z sezonów. Oto przykład: „Pierwszy odcinek siódmej serii ‘Dextera’ obejrzało w 2,4 miliona widzów (w sumie razem z powtórką 3,04 miliona). To najlepszy wynik, jaki odnotował premierowy odcinek sezonu serialu”. “Dexter” i “Homeland” ze znakomitą oglądalnością, 2.10.2012, https://kultura.onet.pl/film/wiadomosci/dexter-i-homeland-ze-znakomita-ogladalnoscia/xxepk1k?utm_source=kultura.onet.pl_viasg_kultura&utm_medium=referal&utm_campaign=leo_automatic&srcc=ucs&utm_v=2 (odczyt 27.10.2022).

[2] https://www.filmweb.pl/serial/Dexter-2006-331618/awards (odczyt 27.10.2022)

Obecnie dostępna jest jedna pozycja poświęcona kontekstom Dextera:

Przypadki kryminalne. Oblicza Dextera – dyskusja nad sprawstwem, winą, karą