„Z jakimi wyzwaniami mierzy się współczesny człowiek? Rozważania na temat szans i zagrożeń związanych z przemianami społecznymi i postępem technologicznym” – zapowiedź książki w rozmowie z dr Joanną Plak-Warecką.

• Jako naukowiec i badaczka społeczna zauważa Pani zmiany zachodzące w społeczeństwie?

Społeczeństwo podlega nieustannym przemianom. Zmieniają się realia, okoliczności, a to wpływa na ludzi; instytucje i wszelkie podmioty tworzące społeczeństwo. Warunkuje to ich decyzje, działania; wpływa na postawy, wyznawane wartości. Kiedyś żyliśmy wolniej, spokojniej. Obecnie żyjemy w biegu, jesteśmy przebodźcowani, zestresowani, zagubieni. Pojawiają się nowe zjawiska, problemy, z którymi musimy się zmierzyć, nie tylko jako społeczeństwo, ale także (a może przede wszystkim) jako jednostki, które je tworzą. Kierunek przemian wyznacza postęp technologiczny. Rozwój social mediów, pojawienie się sztucznej inteligencji przyspieszyły przemiany społeczne i sprawiły, że funkcjonujemy niejako w świecie iluzji, pozorów i paradoksów. Mamy łatwiejszy kontakt (telefony komórkowe, social media), ale jednocześnie czujemy się coraz bardziej samotni, bo nawiązane w ten sposób relacje nie zastąpią kontaktu z drugim człowiekiem. Mamy łatwiejszy dostęp do informacji (social media, kanały informacyjne), ale jednocześnie nie mamy pewności, które z nich są rzetelne, a które wykreowała sztuczna inteligencja. Mamy więcej możliwości poznania osób do związków romantycznych (Tinder, programy randkowe typu Rolnik szuka żony), ale jednocześnie coraz więcej osób doświadcza ghostingu. Czasami ciężko nadążyć za tymi zmianami i odnaleźć się w nowych realiach. Wiele osób sobie nie radzi doświadczając rozmaitych kryzysów, w tym w zakresie zdrowia psychicznego.

• Zmiany te dotyczą także języka, zatem – naukowiec czy naukowczyni? Ale tutaj bardziej chodzi o językowe formy wyrażania poglądów. One funkcjonowały w każdych czasach, teraz z uwagi na powszechność przekazów medialnych, pełnią istotniejszą rolę.

Każdy postrzega to zjawisko w inny sposób. Jedni są nim zachwyceni, inni wręcz przeciwnie, czują niesmak związany ze sztucznym tworzeniem wyrazów, w trosce żeby były one poprawne i dostosowane do odbiorców różnych płci. Nie wszystkie zmiany są, moim zdaniem, trafione, a wręcz mogą utrudniać komunikację (w szczególności) międzypokoleniową. Nie dla każdego jest jasne dlaczego senior jest obecnie „osobą seniorską”; kobieta, która udziela wywiadu w mediach – „gościnią”, a młodzi ludzie proszą, żeby używać wobec niech zaimków „ono/ich”. W jednym z artykułów internetowych poświęconych zmianom językowym przeczytałam, że personel medyczny był niejako prekursorem tego zjawiska, gdyż kiedyś w szpitalach zwracano się do pacjentów bezosobowo, na zasadzie „osoba zrobi, osoba podejdzie”. Sam artykuł wywołał liczne reakcje ze strony internautów, a liczba komentarzy stanowi dowód, jak wiele kontrowersji budzi zagadnienie poprawności językowej w obecnych czasach.

• O czym jest najnowsza książki Pani autorstwa?

Moja najnowsza książka poświęcona jest wybranym zagadnieniom społecznym. Składa się z trzech rozdziałów dedykowanych: rodzinie/związkom i relacjom; dylematom i rozterkom młodych ludzi oraz kryzysom, które są wpisane w cykl życia człowieka. Poruszam tematy istotne społecznie, wobec których nie można pozostać obojętnym. Niektóre wątki są szerzej omawiane w przestrzeni publicznej, inne są pomijane. Jednak każdy z wybranych przeze mnie tematów, zasługuje na uwagę. W mojej publikacji próbuję znaleźć odpowiedzi na pytania; takie jak: Dlaczego się rozwodzimy? Dlaczego zdradzamy? Skąd się wzięli incele i kim są? Z jakimi wyzwaniami zmagają się rodziny patchworkowe? Czy swingowanie jest dobrym rozwiązaniem dla osób znudzonych monogamią? Jak budujemy relacje w czasach Tindera? Jakie relacje nas niszczą? Dlaczego święta nas stresują? Jakie perspektywy ma pokolenie NEET? Dlaczego rośnie liczba samobójstw wśród młodych osób? Od czego uzależnia się młodzież? Czy warto być influencerem? Od czego zależy (dobry) start w dorosłość? Kim jest beneficjent pomocy społecznej? Jak wygląda codzienność osoby bezdomnej? Czy samotność może zabić? Czy uzależnienie ma płeć? Jak wygląda wykluczenie w XXI wieku? Na czym polega kryzys wieku średniego? Z jakimi problemami borykają się dzieci z rodzin dysfunkcyjnych? W jakim kierunku zmierzamy jako społeczeństwo? Mam nadzieję, że zróżnicowana tematyka, przywołanie licznych przykładów, także ze środowiska międzynarodowego, zamieszczenie wielu praktycznych narzędzi i wskazówek, sprawią, że książka będzie atrakcyjna dla szerokiego grona odbiorców.

• Skupia się Pani w rozmowach na problemach społecznych. A jest ich niemało. Które stanowią determinantę współczesnego życia społecznego? Które uznaje Pani za najgroźniejsze?

Moim zdaniem, wszystkie z omawianych przeze mnie zagadnień są istotne społecznie i jednocześnie każde z nich niesie ze sobą pewne (mniej lub bardziej istotne) zagrożenia. Z dużym prawdopodobieństwem wiele z tych zjawisk nie dotknie Czytelników niniejszej publikacji, co nie oznacza, że nie spotkają się z nimi w swoim otoczeniu. Dla każdego z nas lista zjawisk ważnych oraz groźnych będzie inna, ponieważ każdy ma inne wartości i priorytety. Z mojego punktu widzenia, niebezpieczne są te zjawiska, które nas niszczą, zarówno jako jednostki, jak i jako społeczeństwo; takie, które stanowią zagrożenie dla naszego życia lub zdrowia, czyli: używki, samobójstwa, toksyczne relacje, ale także dotkliwe osamotnienie.

• Informacje przekazywanie w publikacji mogą okazać się pomocne w życiu codziennym. Wskaże Pani przykłady?

Książka zawiera wiele praktycznych narzędzi oraz wskazówek, które mogą być stosowane w codziennym życiu. Należą do nich m.in.: kryterium rozpoznawania narcystycznego zaburzenia osobowości; narzędzia prewencyjne (jak STOPP, widok z helikoptera), które mogą być wykorzystane u osób mających myśli samobójcze; lista powodów, dla których młodzież sięga po dopalacze i narkotyki; lista ze wskazówkami dla młodzieży z zakresu prewencji uzależnień i wiele innych.

• Z czego zatem można czerpać radość życia w tym trudnym świecie?

Moim zdaniem, najlepszym gwarantem radości i szczęścia w życiu są relacje (począwszy od dobrej relacji z samym sobą) – rodzina, osoby bliskie. To jest zasób, do którego będziemy mogli sięgać w chwilach zwątpienia, kryzysu. Jednak dla każdego źródłem radości jest coś innego. Jedni będą ją czerpać z aspektów materialnych (kosztowny dom, dobry samochód, wczasy kilka razy w roku), inni będą upatrywać jej źródła w hobby/pasjach, dla dużej części osób będzie to sukces zawodowy i wysoka pozycja społeczna. Ilu ludzi, tyle recept na szczęście.

• Kiedy będzie dostępna książka?

Książka ukaże się jeszcze w tym roku. Będzie więc idealnym pomysłem na prezent dla osób zainteresowanych tematami społecznymi. Zachęcam do lektury.

Dziękuję za rozmowę.

Pytania zadawała PM. Wiśniewska

Na zdjęciu: roboczy projekt okładki

Joanna Plak-Warecka, dr nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce, specjalność – polityka społeczna. Absolwentka Instytutu Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego, studiów podyplomowych z zakresu Geriatrii i Opieki Długoterminowej w Medycznym Centrum Kształcenia Podyplomowego Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz studiów podyplomowych z zakresu Public Relations w Badaniach Naukowych w Wyższej Szkole Ekonomii i Innowacji w Lublinie. Specjalizuje się w polityce senioralnej oraz w ubezpieczeniach społecznych. Realizuje również projekty z zakresu rynku pracy i Life Long Learning. Autorka czterech monografii, ponad 100 artykułów o tematyce społeczno-ekonomicznej, redaktor naukowy dwóch opracowań zbiorowych. Certyfikowany trener i mentor akademicki. Posiada doświadczenie w pracy na rzecz: instytucji badawczych, instytucji szkolnictwa wyższego, instytucji rynku pracy (w tym: w charakterze krajowego koordynatora ds. Europejskich Służb Zatrudnienia – EURES – po stronie KG OHP) oraz organizacji pozarządowych. Obecnie zatrudniona w Instytucie Badań Edukacyjnych – Państwowym Instytucie Badawczym w charakterze koordynatora zadania w projekcie „Kariera bez Barier”.